Τελευταία ενημέρωση:
Ηρακλής: κρατικές εγγυήσεις στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και επιπτώσεις σε τράπεζες και δανειολήπτες
Το HAPS, οι κρατικές εγγυήσεις και οι επιπτώσεις σε τράπεζες και δανειολήπτες. Το πρόγραμμα Ηρακλής θεσπίστηκε για να μειώσει τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μέσω τιτλοποιήσεων με κρατικές εγγυήσεις στις senior ομολογίες. Έφερε σταθερότητα στις τράπεζες, αλλά παράλληλα αύξησε την πίεση στους δανειολήπτες, με περισσότερες ρυθμίσεις, κατασχέσεις και πλειστηριασμούς. Παρακάτω εξηγούμε, σε απλή γλώσσα, πώς λειτουργεί ο μηχανισμός, ποια είναι η νομική του βάση και τι μπορεί να κάνει σήμερα ο οφειλέτης.
TL;DR: Κρατική κάλυψη στις senior ομολογίες των τιτλοποιήσεων «σήκωσε» βάρος από τους ισολογισμούς τραπεζών και έφερε σταθερότητα. Η άλλη όψη ήταν πιο αυστηρή διαχείριση: προτάσεις ρύθμισης με νούμερα και, όπου δεν «βγαίνει» σχέδιο, εκτελέσεις. Αντίδοτο: τεκμηρίωση, ρεαλιστική δόση, εξώδικο και —όταν συμφέρει— εξωδικαστικός.
Τι είναι και πώς λειτουργεί ο Ηρακλής
Στον πυρήνα του, ο Ηρακλής είναι ένα σχήμα τιτλοποίησης. Οι τράπεζες μεταβιβάζουν πακέτα από μη εξυπηρετούμενα δάνεια σε όχημα ειδικού σκοπού (SPV). Το όχημα εκδίδει ομολογίες τριών βαθμίδων (senior, mezzanine, junior). Οι senior ομολογίες λαμβάνουν κρατικές εγγυήσεις, γίνονται ελκυστικές στους επενδυτές και επιτρέπουν στις τράπεζες να «καθαρίσουν» τους ισολογισμούς τους, ενώ τη διαχείριση αναλαμβάνουν εξειδικευμένοι servicers που συνομιλούν με τους δανειολήπτες.
Στόχος είναι να αποκατασταθεί η κεφαλαιακή επάρκεια, ώστε οι τράπεζες να μπορούν να χρηματοδοτήσουν ξανά την οικονομία. Παράλληλα, όμως, το σχήμα ενίσχυσε τη δραστηριότητα είσπραξης επί των μη εξυπηρετούμενων δανείων, κάτι που πολλοί δανειολήπτες ένιωσαν έντονα στην πράξη, είτε μέσω πιεστικών ρυθμίσεων είτε μέσω διαδικασιών αναγκαστικής εκτέλεσης.
Τι είναι το πρόγραμμα Ηρακλής & γιατί μας αφορά
Με απλά λόγια: πρόκειται για κρατική κάλυψη στο «ασφαλές» κομμάτι ομολόγων που εκδίδονται όταν πακέτα καθυστερούμενων δανείων μεταφέρονται από τις τράπεζες σε οχήματα ειδικού σκοπού. Η κάλυψη μειώνει τον κίνδυνο των επενδυτών, έτσι κλείνει η χρηματοδότηση και ο όγκος των καθυστερήσεων βγαίνει από τους ισολογισμούς. Κοινωνικά, όμως, αυτό σημαίνει πιο συστηματική και στοχοθετημένη διαχείριση εισπράξεων.
Τιτλοποίηση σε απλά ελληνικά (senior/mezzanine/junior)
Η ιδέα είναι τεχνική, αλλά η εφαρμογή αγγίζει όλους:
- Μεταβίβαση χαρτοφυλακίων: Πακέτα από μη εξυπηρετούμενα δάνεια μεταφέρονται σε SPV (ειδικό όχημα).
- Τρεις βαθμίδες ομολογιών: senior (πρώτες στην αποπληρωμή), mezzanine (μεσαίου κινδύνου), junior (απορροφούν ζημιές).
- Κρατική εγγύηση στις senior: Το «ασφαλές» κομμάτι γίνεται επενδύσιμο, προσελκύοντας κεφάλαια για να κλείσει η συναλλαγή.
- Servicers στην πρώτη γραμμή: Εξειδικευμένες εταιρείες αναλαμβάνουν εισπράξεις/ρυθμίσεις με σαφή στόχους απόδοσης.
Ο στόχος είναι καλύτεροι δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας και επιστροφή της χρηματοδότησης στην οικονομία, χωρίς να χαθεί η επαφή με τη βιωσιμότητα των οφειλετών. Γι’ αυτό η διαπραγμάτευση με servicers είναι εργαλείο πρώτης γραμμής.
Νομική βάση και κρίσιμες αποφάσεις
Ο μηχανισμός του Ηρακλή εισήχθη με τον Ν. 4649/2019, εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως συμβατός με την αγορά και επικαιροποιήθηκε με τον Ν. 5072/2023, που ενσωμάτωσε την Οδηγία (ΕΕ) 2021/2167 για τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Καθοριστική υπήρξε η απόφαση 1/2023 της Ολομέλειας Αρείου Πάγου που έκρινε ότι οι servicers νομιμοποιούνται σε πράξεις εκτέλεσης, διασφαλίζοντας ροές για τις κρατικές εγγυήσεις και τη βιωσιμότητα του σχήματος προς όφελος των τραπεζών.
Τι σημαίνει στην πράξη για τράπεζες και δανειολήπτες
Οι τράπεζες πέτυχαν αισθητή μείωση σε μη εξυπηρετούμενα δάνεια και βελτίωση δεικτών, χάρη στις κρατικές εγγυήσεις και τη μεταφορά κινδύνου. Για τους δανειολήπτες, όμως, η ένταση της διαχείρισης αυξήθηκε: περισσότερες προτάσεις ρύθμισης αλλά και κλιμάκωση μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης όταν δεν προκύπτει συμφωνία. Έτσι, το HAPS έχει διπλή όψη: σταθερότητα για το σύστημα, κοινωνικό κόστος για ευάλωτες ομάδες που βρέθηκαν αντιμέτωπες με απώλεια περιουσίας.
Σύγκριση με Ιταλία (GACS) και γιατί προσαρμόστηκε στην Ελλάδα
Το ιταλικό GACS υπήρξε οδηγός, αλλά ο «Ηρακλής» προσαρμόστηκε σε τοπικές συνθήκες: χαμηλότερο ελάχιστο rating senior (BB- αντί BBB), διαφορετική τιμολόγηση κρατικών εγγυήσεων και διαφορετικά όρια επίδοσης για servicers. Ο κοινός στόχος παρέμεινε η εκκαθάριση μη εξυπηρετούμενων δανείων από τους ισολογισμούς, ώστε οι τράπεζες να επιστρέψουν στη βασική τους λειτουργία και οι δανειολήπτες να βρίσκουν ρυθμίσεις όταν υπάρχει ρεαλιστική δυνατότητα.
Τι μπορεί να κάνει σήμερα ο οφειλέτης (πρακτικός οδηγός)
- Ζήτησε αποδείξεις μεταβίβασης: Οι δανειολήπτες δικαιούνται έγγραφα που δείχνουν ότι η απαίτηση περιλαμβάνεται στη συναλλαγή· είναι κρίσιμο στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.
- Διεκδίκησε εξατομικευμένη ρύθμιση: Οι servicers οφείλουν να αξιολογούν ρεαλιστικά πλάνα. Ο Ηρακλής δεν αφαιρεί δικαιώματα από τους δανειολήπτες· αντίθετα, το πλαίσιο απαιτεί διαφάνεια και σαφή ενημέρωση.
- Τεκμηρίωσε οικονομική κατάσταση: Όσο καλύτερα στοιχεία δώσεις, τόσο πιθανότερη ουσιαστική πρόταση από τράπεζες και διαχειριστές, ειδικά σε φακέλους με μη εξυπηρετούμενα δάνεια.
- Κινήσου έγκαιρα νομικά: Στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, οι προθεσμίες είναι κρίσιμες για προστασία περιουσίας. Η συμβουλή ειδικού προτού δρομολογηθούν μέτρα εκτέλεσης μπορεί να αποδειχθεί καταλυτική.
Εσωτερικοί πόροι & στοχευμένη υποστήριξη
Δες αναλυτικούς οδηγούς διαπραγμάτευσης με servicers: Διαπραγμάτευση με Intrum & Διαπραγμάτευση με DoValue.
Οι στρατηγικές μας βασίζονται στην ουσία του σχήματος και στις επιταγές διαφάνειας προς δανειολήπτες, με στόχο βιώσιμες λύσεις και αποφυγή ακραίων εξελίξεων με τράπεζες.
Δημόσιο συμφέρον, διαφάνεια και λογοδοσία
Οι κρατικές εγγυήσεις είναι δημόσιος πόρος: αν οι εισπράξεις υστερήσουν, υπάρχει κίνδυνος δημοσιονομικού κόστους. Γι’ αυτό απαιτείται αυστηρή εποπτεία στους servicers, πλήρης ενημέρωση προς δανειολήπτες και ισορροπία στις πρακτικές είσπραξης. Ο μηχανισμός οφείλει να συνδυάζει μείωση μη εξυπηρετούμενων δανείων με προστασία πρώτης κατοικίας όπου είναι εφικτό και με ρεαλιστικές ρυθμίσεις από τις τράπεζες, ειδικά για συνεργάσιμους οφειλέτες.
Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
Τι είναι συνοπτικά ο Ηρακλής;
Είναι σχήμα τιτλοποίησης με κρατικές εγγυήσεις στις senior ομολογίες. Στόχος: να απομακρυνθούν από τις τράπεζες τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Οι δανειολήπτες συνεχίζουν να διαπραγματεύονται με τον servicer για ρυθμίσεις, ανάλογα με τις πραγματικές δυνατότητες αποπληρωμής.
Πώς με επηρεάζουν οι κρατικές εγγυήσεις;
Οι κρατικές εγγυήσεις μειώνουν τον κίνδυνο των επενδυτών, όχι των δανειοληπτών. Παρόλα αυτά, σε συνεργάσιμους φακέλους μη εξυπηρετούμενων δανείων, οι τράπεζες μπορούν να προσφέρουν ρεαλιστικές ρυθμίσεις που αποτρέπουν ακραίες εξελίξεις.
Πού βασίζεται νομικά όλο αυτό;
Στον Ν. 4649/2019, στον Ν. 5072/2023 και στην Οδηγία (ΕΕ) 2021/2167. Κρίσιμη υπήρξε η απόφαση 1/2023 Ολομ. ΑΠ για τη νομιμοποίηση servicers. Δες και στοιχεία αγοράς στην Τράπεζα της Ελλάδος.
Συμπέρασμα
Το πρόγραμμα πέτυχε να περιορίσει τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και να σταθεροποιήσει τις τράπεζες. Το κοινωνικό κόστος, όμως, είναι υπαρκτό για αρκετούς δανειολήπτες. Η επόμενη μέρα απαιτεί διαφάνεια στις κρατικές εγγυήσεις, αυστηρή εποπτεία και πραγματικές, δίκαιες ρυθμίσεις – ώστε η εξυγίανση να μην αφήνει πίσω της νοικοκυριά και μικρές επιχειρήσεις.
Συχνές Ερωτήσεις
Τι είναι συνοπτικά ο Ηρακλής;
Τιτλοποιήσεις με κρατική κάλυψη στο «ασφαλές» σκέλος (senior), ώστε να βγουν τα κόκκινα δάνεια από τους ισολογισμούς και να στηριχθεί η σταθερότητα.
Πώς με επηρεάζει ως οφειλέτη;
Φέρνει πειθαρχία: αν καταθέσεις ρεαλιστική πρόταση με νούμερα, έχεις πιθανότητες συμφωνίας· χωρίς τεκμηρίωση, προχωρά η εκτέλεση.
Μπορώ να πετύχω «κούρεμα» ή διαγραφή τόκων;
Ναι, όταν το δικαιολογούν ροές/εξασφαλίσεις και όταν αποδίδει περισσότερο από την εκτέλεση. Συχνό είναι το στοχευμένο «ψαλίδι» τόκων.
Πού βασίζεται νομικά;
Στον Ν. 4649/2019, στον Ν. 5072/2023, στην Οδηγία (ΕΕ) 2021/2167 και στην Ολομέλεια Αρείου Πάγου 1/2023.
Αίτηση Διαπραγμάτευσης
Επηρεάζεσαι από το πρόγραμμα Ηρακλής και θες λύση που να «βγαίνει»; Κάνε τώρα ▶ δωρεάν αξιολόγηση. Θα λάβεις νούμερα, ρήτρες συνέπειας και —όπου συμφέρει— συνδυασμό εξώδικου/εξωδικαστικού.
Στο τέλος της ημέρας, το πρόγραμμα Ηρακλής απαιτεί ρεαλισμό: προτάσεις που πληρώνονται, όχι «χαρτιά» για το συρτάρι.
Πηγές: Ν. 4649/2019 • Ν. 5072/2023 • Οδηγία (ΕΕ) 2021/2167 • EC Press • Τράπεζα της Ελλάδος.
